عدم رضایت ورزشکاران و بدنسازان از رشد طبیعی ماهیچه های خود باعث می شود، آن ها برای تسریع روند رشد عضلات و افزایش قدرت بدنی، از داروهای استروئیدی استفاده کنند. مصرف داروهای استروئیدی برای یک دوره زمانی، علاوه بر آسیب به ارگان های بدن، مانند کبد و کلیه باعث تغییرات زیادی در سیستم هورمونی می شود. این افراد برای بازگرداندن سیستم هورمونی بدن به سطح طبیعی خود، یک دوره پاکسازی pct یا post cycle therapy را انجام می دهند.

هرآنچه که در این مقاله می خوانید:

منظور از  دوره پاکسازی pct چیست؟

شما زمانی که از داروهای استروئیدی استفاده می کنید، سریعاً متوجه تغییراتی مانند افزایش قدرت بدنی، کاهش التهابات پس از ورزش، افزایش حجم ماهیچه ها و فرم گرفتن سریع بدن می شوید؛ اما باید بدانید استفاده نادرست و بدون نظارت پزشک از این داروها عوارض جبران ناپذیری برای بدن شما خواهد داشت.

داروهای استروئیدی به دلیل عوارضی که دارند، به صورت دوره ای استفاده می شوند. این داروها به دلیل شباهت زیاد با هورمون های بدن باعث تداخل در تولید و ترشح این هورمون ها می شوند. به همین دلیل پس از قطع مصرف داروهای استروئیدی، بدن دیگر نمی تواند به صورت طبیعی این هورمون ها را تولید کند. همچنین با قطع داروهای استروئیدی، بدن دچار عوارضی مانند ازدست دادن عضلات، کاهش توان جنسی و … می شود.

در  دوره پاکسازی استروئیدی یا همان pct ما با استفاده از داروها و مکمل ها سعی می کنیم، بدن را دوباره به وضعیت اول خود یعنی تولید و ترشح طبیعی هورمون ها باز گردانیم، علاوه بر آن از شدت عوارض نیز بکاهیم. باید توجه داشت که  دوره پاکسازی به معنی ازبین بردن تمامی عوارض و بازگرداندن سریع بدن به حالت نرمال نخواهد بود. زمان هایی که فرد بدون نظارت یک متخصص شروع به استفاده از استروئیدها می کند، در صورت ایجاد آسیب های جدی،  دوره پاکسازی مؤثر نیست.

استروئید چیست؟ و عملکرد داروهای استروئیدی چگونه است؟

قبل از این که در مورد علت و ضرورت  دوره پاکسازی استروئیدی صحبت کنیم، باید بدانیم استروئیدهای طبیعی بدن و داروهای استروئیدی چه هستند و چگونه عمل می کنند،‍‍‍‍ عوارض استفاده از این داروها چیست و چرا باعث می شوند ورزشکاران به یک دوره پاکسازی نیاز پیدا کنند.

 استروئیدهای طبیعی بدن

 اغلب استروئیدهای ساخته شده در بدن هورمون ها هستند. هورمون ها نقش حیاتی در حفظ پایداری بدن دارند. بدن انسان به صورت هوشمندانه قادر است تولید و ترشح این هورمون ها را کنترل کند. به طوری که در اثر افزایش یک هورمون در بدن، ساخت و ترشح آن هورمون کاهش می یابد تا زمانی که دوباره سطح هورمون به حالت نرمال باز گردد.

دسته ای از هورمون های استروئیدی در غدد فوق کلیه  ساخته می شوند که به آن ها کورتیکواستروئیدها می گویند. کورتیکواستروئیدها در تنظیم سوخت وساز و متابولیسم بدن همین طور تنظیم آب و الکترولیت های بدن نقش دارند. دسته ی دیگر هورمون های جنسی هستند که نقش مهمی در بروز صفات و رفتارهای جنسی ایفا می کنند. از جمله مهم ترین هورمون های جنسی زنانه می توان به استروژن ها  و هورمون های مردانه به تستوسترون اشاره کرد.

تستوسترون ها مهم ترین هورمون آنابولیک- اندوژنیک بدن هستند. اثر آنابولیک تستوسترون باعث رشد توده ی عضلانی بدن  و اثر اندوژنیک آن، باعث ایجاد و حفظ صفات مردانه می شود. چرخه ترشح طبیعی تستوسترون یا HPTA فرایند تولید و ترشح این هورمون را نشان می دهد.

دارو های استروئیدی و عوارض آن ها

داروهای استروئیدی و عوارض آن ها
داروهای استروئیدی و عوارض آن ها

داروهای استروئیدی به دو صورت وجود دارند:

  • کورتیکواستروئیدها (باعث کاهش التهابات می شوند و از عوارض آن تضعیف سیستم ایمنی بدن است.)
  • استروئیدهای آنابولیک (باعث افزایش حجم و رشد عضله ها می شوند.)

ورزشکاران و بدنسازانی که قصد ایجاد تغییرات سریع در فرم و حجم ماهیچه های خود دارند، از استروئیدهای آنابولیک استفاده می کنند. این داروها شباهت بسیار زیادی با هورمون های مردانه یا آندروژن ها دارند. اکثر این داروها همانند تستوسترون عمل می کنند.

در طول دوره استروئیدی، حجم تستوسترون موجود در خون افزایش می یابد. در این حالت بدن دستور کاهش یا قطع تولید تستوسترون طبیعی را می دهد. این مسئله، تا زمانی که ما دارو مصرف می کنیم، مشکلی ایجاد نمی کند؛ اما با قطع داروها، دیگر تستوسترونی وارد بدن نمی شود و بدن نیز به صورت طبیعی آن را تولید نمی کند.

همان طور که گفتیم مصرف استروئیدها باعث تداخل در سیستم هورمونی بدن می شود. علاوه برآن زمانی که سطح استروئیدهای آنابولیک در بدن بالا می رود، عوارض جانبی زیادی را ایجاد می کند که در مردان و زنان متفاوت است.

از جمله این عوارض در مردان بزرگ شدن سینه  ها، کاهش شمار اسپرم ها، ناتوانی جنسی و کوچک شدن بیضه ها است و در زنان نیز باعث کلفتی صدا، بی نظمی عادت ماهانه، پرمویی و … می شود. این داروهای  استروئیدی علاوه بر تأثیر روی اندام های بدن مانند کبد و کلیه، بر احساسات و شرایط روحی مصرف کنندگان نیز اثر می گذارند و باعث افسردگی پرخاشگری کاهش اعتمادبه نفس و … می شوند.

چرا پاکسازی دوره استروئیدی ضروری است؟

سیستم هورمونی بدن پس از پایان  دوره استروئیدی و قطع داروها، دچار اختلال می شود. چرا که هورمون هایی از جمله تستوسترون، مثل گذشته تولید و ترشح نمی شوند. بدن زمانی بیشتر از ۴ ماه نیاز دارد تا به شرایط قبل از مصرف داروی استروئیدی برگردد. در این مدت زمان، ورزشکاران به دلیل نبود تستوسترون دچار مشکلات جسمی و روحی از جمله از دست دادن حجم عضلات، ناتوانی جنسی، بی قراری، پرخاشگری، افسردگی و … می شوند.

از آنجا که تحمل این عوارض برای ورزشکاران بسیار سخت است، پیشنهاد می شود از یک  دوره پاکسازی pct تحت نظارت پزشک استفاده کنند. مکمل ها و داروهای این دوره به بدن کمک می کند، سریع تر به شرایط طبیعی خود بازگردد. استفاده از این دوره باعث کاهش عوارض ذکر شده می شود. باید دانست عدم انجام این دوره مشکلاتی را ایجاد می کند که در زیر به آن ها اشاره می کنیم.

خودداری از انجام دوره پاکسازی pct و پیامدهای آن

مدت زمان زیادی طول می کشد تا بدن پس از قطع داروهای استروئیدی، دوباره به حالت نرمال برگردد. اگر ورزشکاران از  دوره پاکسازی مناسبی استفاده نکنند، مقدار زیادی از حجم عضلاتی که با استفاده از دارو به دست آورده اند را از دست می دهند. بسیاری از ورزشکاران به دلیل کاهش حجم عضلات و قدرت بدنی دچار بی انگیزگی و افسردگی می شوند. این موضوع باعث می شود که دسته ای از افراد دوباره به مصرف استروئیدها روی بیاورند و دسته ای دیگر ورزش را رها کنند.

بهترین زمان برای پاکسازی pct در بدنسازان چه زمانی است؟

این که چه زمانی باید چرخه ی پاکسازی را شروع کرد به نوع داروی مصرفی و مدت  زمان استفاده از دارو بستگی دارد. ورزشکاران از انواع مختلفی از داروها برای بهبود عملکرد خود استفاده می کنند. این داروها پرو هورمون ها، سارم ها و استروئیدهای آنابولیک هستند.

بهترین زمان انجام  دوره پاکسازی زمانی است که شما هیچ داروی آنابولیکی مصرف نمی کنید و تستوسترون دارویی از بدن شما کاملاً پاک سازی  شده است. افرادی که از سارم ها و پرو هورمون ها استفاده می کنند، بهتر است بلافاصله پس از قطع مصرف این دارو ها، دوره  ی پاکسازی را شروع کنند. اما کسانی که داروهای استروئید آنابولیک مصرف می کنند، بهتر است پس از پایان مصرف، یک هفته برای شروع پاکسازی صبر کنند.

 طول  دوره pct چقدر است؟

دقیقاً نمی توان گفت یک چرخه pct چه مدت زمان طول می کشد. عوامل مختلفی مانند داروها و ترکیبات مورد استفاده، دوزهای مصرفی و حتی ژنتیک افراد در این فرایند نقش دارند.

فرض کنید شما تحت نظر یک متخصص، یک  دوره پاکسازی ۴ هفته ای را انتخاب کرده اید. پس از پایان این دوره شما هنوز علائم خستگی و بی انگیزگی را دارید. باتوجه به علائم شما، باید چند هفته ی دیگر به  دوره خود ادامه دهید، بنابراین نمی توان به صورت دقیق طول  دوره پاکسازی را مشخص کرد. برای این کار شما به یک متخصص نیاز دارید که با توجه به شرایط بدنی و فردی شما مدت زمان دوره را مشخص کند.

در این دوره از چه داروها و مکمل هایی استفاده می شود؟

با توجه به مدت زمان  دوره استروئیدی، نوع استروئیدهای آنابولیک مصرفی و شرایط بدنی هر فرد، انواع مختلف از داروها استفاده می ‍شود. قبل از شروع بررسی هرکدام از این داروها، باید بدانید استفاده خودسرانه از هر یک از آن  ها، عوارضی برای بدن خواهد داشت. لطفاً بدون مشورت با پزشک از مصرف این داروها خودداری کنید.

کلومیفن سیترات یا کلوماید (clomid)

کلومایدها جز دسته SERM (تعدیل کننده های انتخابی گیرنده های استروژن) هستند. زمانی که سطح تستوسترون بدن بالا می رود، بدن طی فرایند آروماتاز تستوسترون اضافی را به استروژن که یک هورمون زنانه است، تبدیل می کند. بالارفتن استروژن در بدن علاوه بر این که تولید تستوسترون طبیعی بدن را متوقف می کند، عوارض دیگری نیز دارد. از جمله مهم ترین آن  ها پدیده ژنیکوماستی یا بزرگ شدن و افتاده شدن سینه ها در مردان است.

کلومایدها در واقع داروهای آنتی استروژن هستند و مزایای آن ها عبارت اند از:

  • کاهش عوارض ناشی از افزایش استروژن بر بدن
  • جلوگیری از پدیده ژنیکوماستی
  • تحریک تولید تستوسترون طبیعی
  • و…

کلامیدها را برای درمان عوارض شدید  دوره استروئیدی مصرف می کنند؛ اما باید در میزان استفاده از آن ها محتاط بود. یکی از عوارض جانبی آن ها تاری دید، مشکلات بینایی، آب مروارید و … اشاره کرد. باید دانست که استفاده طولانی مدت از کلامیدها توصیه نمی شود چرا که مشکلات بینایی در صورت بروز، غیر قابل بازگشت هستند.

تاموکسیفن یا نولوادکس (Nolvadex)

نولوادکس همانند کلوماید، یک SERM است که نقش آنتی استروژن را دارد. تاموکسیفن ها با متصل شدن به گیرنده های استروژن در بدن باعث کاهش اثرات استروژن می شوند. این دارو همانند کلومایدها، باعث پیشگیری از ژنیکوماستی و افزایش تولید تستوسترون می شود. تفاوت آن با کلامیدها عوارض جانبی کمتر آن ها است و مهمترین مسئله این است که این دارو باعث بروز مشکلات بینایی نمی شود. نولوادکس یکی از پر کاربردترین داروهای مصرفی در  دوره پاکسازی pct است.

AL داروهای مهر کننده آروماتاز

همان طور که گفتیم بدن طی فرایند آروماتاز تستوسترون اضافی را به استروژن تبدیل می کند. این داروها با مهار فرایند آروماتاز، از تولید استروژن جلوگیری می کنند و مانع از بالاتر رفتن سطح استروژن می شوند.

از جمله داروهای آروماتاز می توان به لتروزول، آناستروزول، اگزمستان و نیز آریمیستان اشاره کرد. همه ی این داروها اثرات آنتی استروژن دارند و با کاهش استروژن باعث افزایش تستوسترون بدن می شوند.

در این بین لتروزول ها معروف هستند و نام آن به گوش اکثر افراد آشنا است. لتروزول ها به سرعت تولید استروژن را در بدن متوقف می کند و اثرات آن را کاهش می دهد. این داروها علاوه بر داشتن مزایا دارای عوارضی نیز هستند. مانند سردرد، فشارخون بالا، احساس گرما و گرگرفتگی، درد مفاصل و …

داروهای HCG (گنادوتروپین جفتی انسان)

این داروها با تأثیر بر روی اندام های جنسی در زنان باعث تحریک تخمک گذاری و در مردان باعث افزایش تولید تستوسترون توسط بیضه ها می شوند. این داروها علاوه بر تحریک بیضه ها برای تولید دوباره ی تستوسترون، از کاهش حجم عضلات نیز جلوگیری می کنند. همچنین در مواردی که در اثر مصرف استروئید، بیضه ها کوچک شده باشند آن ها را به اندازه های طبیعی شان باز می گرداند و تولید اسپرم را افزایش می دهند.

این داروها را  معمولاً به صورت ترکیب با داروهای SERM یا AL، تجویز می کنند.

استفاده ی مناسب از این داروها و مقدار مصرفی آن ها، همگی به ویژگی های فردی و  دوره استروئیدی که فرد گذرانده، بستگی دارد.

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم شما را با سازوکار استروئیدها در بدن داروهای استروئیدی عوارض و خطرات آن ها اشیا کنیم و دلایل مهمی را برای استفاده از  دوره پاکسازی pct بیان کردیم. درعین حال باید بگوییم استفاده خودسرانه و بدون برنامه از هرکدام از داروها در هر مرحله چه در دوره استروئیدی و چه در دوره پاکسازی عوارض جبران  ناپذیری خواهد داشت. داشتن بدنی خوش فرم در ازای از دست دادن سلامتی هزینه گزافی خواهد بود که هرگز قابل جبران نیست.